Wniosek o ubezwłasnowolnienie - kto i kiedy może go złożyć?

Niekiedy zdarza się, że ktoś nie jest w stanie zarządzać swoimi sprawami osobowymi i majątkowymi, takimi jak choćby regulowanie rachunków czy pobieranie emerytury. Pewne zaś osoby po prostu nie powinny się tym zajmować ze względu na swoje własne dobro. Wyjściem z tej trudnej sytuacji może okazać się częściowe lub całkowite ubezwłasnowolnienie. Kto i w jakich jednak okolicznościach może o nie wnioskować?

Po pierwsze, należy odpowiedzieć sobie na pytanie o to, kto właściwie może zostać ubezwłasnowolniony – w dużej mierze bowiem od tego właśnie zależy, kiedy wolno o to ubezwłasnowolnienie zabiegać. Otóż podlegać jest mu w stanie osoba, która ukończyła co najmniej 13 lat i która nie potrafi samodzielnie zatroszczyć się o swoje sprawy w związku z m.in.

• chorobą psychiczną,
• niedorozwojem umysłowym,
• demencją,
• zaburzeniami psychicznymi wynikłymi np. z nadużywania alkoholu lub narkotyków.

Należy pamiętać, że innego rodzaju ułomności, takie jak choćby niepełnosprawność ruchowa, nie stanowią podstawy do ubezwłasnowolnienia. Powinno mieć też ono na celu przede wszystkim dobro osoby, której dotyczyć ma całe postępowanie. W żadnym razie nie może chodzić więc np. o korzyści osobiste lub majątkowe wnioskodawcy.

Osoby uprawnione do wnioskowania

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wnioskodawcą tym jest sam zainteresowany. Zgodnie ze stosunkowo niedawnym orzeczeniem Sądu Najwyższego (uchwała z dn. 28 września 2016 r., sygn. Akt III CZP 38/16) jest to możliwe. Orzeczenie to jest o tyle przełomowe, że wcześniej katalog osób uprawnionych do wnioskowania o ubezwłasnowolnienie uważano za zamknięty. Obejmował on zaś:

• współmałżonka osoby mającej zostać ubezwłasnowolnioną,
• jej krewnych w linii prostej (tj. rodziców, dziadków, dzieci),
• rodzeństwo,
• przedstawiciela ustawowego rzeczonej osoby (nb. jeśli ma ona takiego przedstawiciela, to wniosku nie mogą złożyć krewni),

Obecnie jednak wciąż to właśnie przedstawiciele tych grup najczęściej są wnioskodawcami w podobnych sprawach, a wnioski składane przez osoby nieuprawnione sąd po prostu oddala.

Trzeba przy tym zaznaczyć, że nawet jeśli wniosek złożony został przez osobę uprawnioną, ale za to lekkomyślnie lub w złej wierze, osoba ta może zostać ukarana przez sąd grzywną – słyszymy w kancelarii adwokackiej Piotra Wojtaszaka.

Co można zrobić, gdy nie mamy prawa wnioskować

Czasem potrzebę wnioskowania o ubezwłasnowolnienie widzą osoby wyłączone z kręgu do niego uprawnionych – np. dalsza rodzina, sąsiedzi, znajomi czy przedstawiciele organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw ludzi niepełnosprawnych i udzielaniem im pomocy. Osoby te mogą jedynie złożyć wniosek do prokuratury o wszczęcie stosownego postępowania. Na marginesie warto też dodać, że wspomniane organizacje mogą też dołączyć do takiego postępowania na każdym jego etapie.